Η Ποινική Ευθύνη του Γυναικολόγου

Από έρευνα στη Νομολογία των Ελληνικών Ποινικών Δικαστηρίων σχετικά με το ιατρικό λάθος και γενικά την ποινική ιατρική ευθύνη από αμέλεια, εύκολα διαπιστώνει κανείς ότι οι Μαιευτήρες – Γυναικολόγοι είναι αυτοί οι οποίοι εμπλέκονται περισσότερο σε ποινικά δικαστήρια, περισσότερο πάντως από άλλες ειδικότητες ιατρών (υπερδιπλάσιες σύμφωνα με μία έρευνα). Ο λόγος προφανώς είναι το γεγονός ότι ο Μαιευτήρας – Γυναικολόγος αφενός μεν ασκεί μάχιμη ιατρική, αφετέρου η ιατρική που ασκεί χαρακτηρίζεται και ως οξεία. Έτσι, ως ο πιο εκτεθειμένος σε δράσεις ίσως, υφίσταται περισσότερο τον ποινικό έλεγχο. Από την άλλη πλευρά, είναι αλήθεια ότι καθημερνά όλο και περισσότερες καταγγελίες γίνονται σε βάρος των Ιατρών Μαιευτήρων – Γυναικολόγων σχεδόν για οποιαδήποτε επιπλοκή ή θεωρούμενο από την ασθενή ή το περιβάλλον της ιατρικό σφάλμα. Οι αιτίες είναι πολλές.

Μία αιτία είναι οι σχέσεις ιατρού και ασθενή, οι οποίες παραδοσιακά βασιζόταν στο πατερναλιστικό μοντέλο, δηλαδή στο σεβασμό και την απόλυτη εμπιστοσύνη που είχε ο ασθενής στην αυθεντία του ιατρού ο οποίος αποφάσιζε τα πάντα σχετικά με την αντιμετώπιση του ασθενή χωρίς πολλές εξηγήσεις, μοντέλο το οποίο σήμερα έχει αντικατασταθεί από το μοντέλο του ενημερωμένου ασθενή που προσβλέπει σε μία ισότιμη σχέση με τον ιατρό και συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων. Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι από τη μία οι ιατροί να είναι απρόθυμοι ή αδύναμοι να παράσχουν σωστά την ενημέρωση και από την άλλη οι ασθενείς να εμφανίζονται αδύναμοι στο να αντιληφθούν την ιατρική και τα όριά της. Το πρόβλημα αυτό διογκώνεται με το διαδίκτυο και τον κατακλυσμό των πληροφοριών ορθών ή μη. Μία άλλη αιτία είναι το γεγονός ότι η άσκηση της ιατρικής σήμερα βασίζεται όλο και περισσότερο σε περίπλοκες τεχνολογίες για τις οποίες οι γιατροί οφείλουν να ενημερώνονται.

Ακόμη, στην περίοδο της κρίσης που διανύουμε τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, η εικόνα των νοσοκομείων και των ασφαλιστικών ταμείων είναι κακή και παρουσιάζει προβλήματα. Η μεγάλη προσέλευση των ασθενών στη δημόσια υγεία σε συνδυασμό με το ελλιπές νοσηλευτικό προσωπικό, τις ελλείψεις σε υλικά και τις μεγάλες λίστες αναμονής δημιουργούν αντιπαραθέσεις μεταξύ των ασθενών και των ιατρών οι οποίοι καλούνται να λειτουργήσουν κάτω από αυτές τις αντίξοες συνθήκες.

Τέλος, αιτίες άλλες θα μπορούσαν να αποδοθούν αφενός σε συμπεριφορές και πράξεις των ιατρών, αφετέρου σε υπερβολικές προσδοκίες των ασθενών, εκ τρίτου σε υστερόβουλη συμπεριφορά του περιβάλλοντος του ασθενούς και τελευταία σε πρακτικές μερίδας νομικών που προσβλέπουν αποκλειστικά στο οικονομικό όφελος.

Η εμπλοκή όμως ενός ιατρού σε μία δικαστική διαμάχη για ιατρικό λάθος, είναι ψυχοφθόρα, στενάχωρη, δαπανηρή, χρονοβόρα και με σοβαρότατο ενδεχόμενο αντίκτυπο στην επαγγελματική ή ακαδημαϊκή αυτού πορεία. Το αποτέλεσμα όλων αυτών, είναι οι γιατροί να αναπτύσσουν μία ακραία συντηρητική πρακτική κατά την άσκηση της Ιατρικής, αυτό που ακούγεται συχνά και ως «αμυντική ιατρική» πρακτική, που προστατεύει μεν το γιατρό, αφήνει όμως απροστάτευτο τον ασθενή. Έτσι, προκειμένου να αποφευχθεί οποιαδήποτε του ιατρού δικαστική μελλοντική εμπλοκή, αυτός ζητά πληθώρα εξετάσεων κάποιες φορές και ιδιαίτερα δαπανηρών (πχ. αξονική και μαγνητική τομογραφία), προκειμένου να αισθανθεί ο ίδιος ασφαλής. Εισάγονται ασθενείς στα νοσοκομεία με μεγάλη ευκολία, χωρίς κάποιες φορές να έχουν τις απαραίτητες και κατάλληλες ενδείξεις για εισαγωγή. Και βεβαίως, σχετικά με τους Μαιευτήρες – Γυναικολόγους η «κλασσική» πράξη αμυντικής ιατρικής, είναι ο τοκετός με καισαρική (ενώ θα μπορούσε η επίτοκος να γεννήσει χωρίς αυτή), την οποία στη χώρα μας την επιλέγουν οι Γυναικολόγοι όχι για λόγους οικονομικούς αλλά για να αποφευχθεί οποιαδήποτε επιπλοκή που θα μπορούσε να τους οδηγήσει σε δικαστικές εμπλοκές. Το πρόβλημα λοιπόν της αμυντικής ιατρικής είναι ορατό και υπαρκτό.

Ιατρικό Λάθος υπάρχει όταν ο ιατρός δεν τηρεί τους κανόνες της ιατρικής επιστήμης, ήτοι τα διδάγματα αυτής και την πείρα που αποκτήθηκε από αυτά, δεν ενεργεί δηλαδή lege artis. Είναι γνωστό ότι το ιατρικό λάθος αποτυπώνεται κυρίως στην ανθρωποκτονία από αμέλεια και τη σωματική βλάβη από αμέλεια. Δεν είναι καθόλου σύνηθες οι αξιόποινες πράξεις των ιατρών να σχετίζονται με το δόλο για τα ως άνω δύο αδικήματα ωστόσο, δύναται οι μαιευτήρες – γυναικολόγοι να είναι δράστες κάποιων ειδικότερων εγκλημάτων που τελούνται με δόλο και αφορούν το δικό τους πεδίο δράσης και αυτά αφορούν: α) την ανεπίτρεπτη τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης ακόμη και με τη συναίνεση της εγκύου του άρθρ. 304 παρ. 2 ΠΚ και της σωματικής βλάβης εμβρύου ή νεογνού του άρθ. 304 Α ΠΚ., β) των παραβάσεων σχετικά με το γεννητικό υλικό του ανθρώπου και τη διαδικασία της ΙΥΑ σύμφωνα με τις αυστηρότατες ποινικές διατάξεις του Ν. 3305/2005.

Πέραν ωστόσο της βασικής (νομικής) κατηγοριοποίησης σε ανθρωποκτονία από αμέλεια και σωματική βλάβη από αμέλεια, τα ιατρικά σφάλματα στα οποία μπορεί να υποπέσει εν προκειμένω ο Μαιευτήρας – Γυναικολόγος μπορούν να είναι πολλών ειδών και μπορούν να οδηγήσουν από μόνα τους ή σε συνδυασμό με άλλες πράξεις στα Ποινικά Δικαστήρια.

Έτσι, μία προσπάθεια ταξινόμησης θα μπορούσε να μας οδηγήσει στο σφάλμα της ανάληψης από τον ιατρό, στην παράλειψη θεραπευτικής ενημέρωσης ή ενημέρωσης ασφαλείας καθώς και στο σφάλμα οργάνωσης, στη χορήγηση λάθους φαρμακευτικής αγωγής ή εσφαλμένης θεραπευτικής πράξης.

Επιπρόσθετα, με κριτήριο τον επιστημονικό χαρακτήρα της ιατρικής πράξης ή παράλειψης, σε σφάλματα τεχνικά (πχ. επιλογή εσφαλμένης εφαρμογής αναισθησίας) και κοινά (πχ. παραμέληση εποπτείας ασθενούς), με κριτήριο το στάδιο τέλεσης της ιατρικής πράξης ή παράλειψης, σε διαγνωστικά, θεραπευτικά και μεταθεραπευτικά, με κριτήριο τα προστατευόμενα έννομα αγαθά της ασθενούς, σε σφάλματα που πλήττουν το αγαθό της υγείας (πχ. εσφαλμένος χειρισμός στο χειρουργείο) και σφάλματα που προσβάλλουν την προσωπικότητα της ασθενούς (πχ. παράλειψη ενημέρωσης της ασθενούς, παραβίαση ιατρικού απορρήτου, καταστροφή γενετικού υλικού), με κριτήριο τέλος την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών υγείας τα ιατρικά σφάλματα διακρίνονται σε υπερβολική ή σε μειωμένη ή και σε λανθασμένη χρήση των υπηρεσιών υγείας.

Άλλες επιμέρους κατηγορίες ιατρικού σφάλματος των οποίων η προσπάθεια ταξινόμησης επιδιώκει πρακτικούς στόχους, θα μπορούσε να είναι το σφάλμα της ανάληψης, το σφάλμα της διάγνωσης, σφάλματα κατά τη διάρκεια της θεραπείας (εσφαλμένος χειρισμός, δηλαδή βίαιος, αδέξιος ή επιστημονικά μη ενδεδειγμένος, λανθασμένος χειρισμός χειρουργικών εργαλείων ή μηχανημάτων, εγκατάλειψη χειρουργικών εργαλείων, ημιτελής ή χωρίς επιτυχία ιατρική ενέργεια, λανθασμένη θεραπευτική μέθοδος, σφάλμα κατά τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, λανθασμένη παροχή ιατρικών συμβουλών κλπ.), σφάλματα που αφορούν την οργάνωση και λειτουργία του ιατρείου, παραβίαση ιατρικής εχεμύθειας κλπ.

Οι συγκεκριμένες υποθέσεις απαιτούν, κατά την άποψή μας, εξειδίκευση και εμπειρία, πανεπιστημιακή και επαγγελματική, επειδή ξεφεύγουν από την ύλη της γενικής δικηγορίας και είναι ιδιαίτερα απαιτητικές, είτε ο Δικηγόρος εκπροσωπεί Γυναικολόγο, είτε ασθενή. Η πανεπιστημιακή και ταυτόχρονα επαγγελματική μας ενασχόληση και εξειδίκευση με το ειδικότερο θέμα της ποινικής ευθύνης του Μαιευτήρα – Γυναικολόγου ως ειδικότερο θέμα Ιατρικής Αμέλειας, σε συνδυασμό με την εξειδίκευσή μας στο Ποινικό Δίκαιο, μας κατατάσσει στους καλύτερους επιστημονικά και επαγγελματικά στο αντικείμενο.